آرتروز: علل، علائم و درمان

نویسنده: دکتر سارا جمالی

آرتروز یا استئوآرتریت یکی از شایع‌ترین بیماری‌های مفصلی است که به تدریج باعث آسیب و تخریب غضروف مفاصل می‌شود. این بیماری می‌تواند به درد، تورم و محدودیت حرکتی در مفاصل منجر گردد و بر کیفیت زندگی فرد تأثیر زیادی بگذارد.

آرتروز بیشتر در مفاصل زانو، ران، دست و ستون فقرات مشاهده می‌شود، اما ممکن است در سایر مفاصل نیز رخ دهد. این بیماری بیشتر در افراد مسن شایع است، اما جوانان نیز می‌توانند به آن مبتلا شوند. در این مقاله به بررسی علل، علائم و روش‌های درمان آرتروز پرداخته خواهد شد.

1. علل آرتروز

آرتروز به دلیل تخریب تدریجی غضروف مفاصل رخ می‌دهد. غضروف، بافت نرم و لغزنده‌ای است که سر استخوان‌ها را پوشش داده و حرکت راحت مفاصل را امکان‌پذیر می‌سازد. وقتی این غضروف تخریب می‌شود، استخوان‌ها به یکدیگر ساییده شده و درد، التهاب و محدودیت حرکتی ایجاد می‌شود. علل آرتروز می‌توانند شامل موارد زیر باشند:

• پیری: افزایش سن یکی از عوامل اصلی بروز آرتروز است. با افزایش سن، غضروف‌ها به تدریج نازک‌تر شده و قدرت انعطاف‌پذیری آن‌ها کاهش می‌یابد.

• صدمات مفصلی: آسیب‌ها و جراحات قبلی به مفاصل می‌توانند خطر ابتلا به آرتروز را افزایش دهند. حتی آسیب‌های جزئی مانند کشیدگی یا ضربه‌های ورزشی می‌توانند زمینه‌ساز بروز آرتروز در آینده باشند.

• چاقی: اضافه‌وزن فشار بیشتری به مفاصل، به ویژه مفاصل زانو و ران وارد می‌کند و خطر ابتلا به آرتروز را افزایش می‌دهد.

• وراثت: ژنتیک نیز می‌تواند نقش مهمی در بروز آرتروز داشته باشد. در برخی از افراد، تاریخچه خانوادگی می‌تواند باعث افزایش ریسک ابتلا به این بیماری شود.

• فعالیت‌های شغلی یا ورزشی: برخی مشاغل و ورزش‌ها که فشار زیادی بر روی مفاصل می‌آورند، مانند کارگران ساخت‌وساز یا ورزشکاران حرفه‌ای، ممکن است خطر ابتلا به آرتروز را افزایش دهند.

2. علائم آرتروز

آرتروز معمولاً به تدریج شروع می‌شود و ممکن است ابتدا علائم آن خفیف باشد. با پیشرفت بیماری، علائم شدیدتر می‌شوند. از علائم شایع آرتروز می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• درد مفصلی: درد مزمن و مداوم در مفصل آسیب‌دیده، به‌ویژه هنگام حرکت یا پس از استفاده از مفصل برای مدت طولانی، یکی از رایج‌ترین علائم آرتروز است.

• تورم مفصل: التهاب مفصل باعث تورم و حساسیت در اطراف مفصل می‌شود. این تورم ممکن است با گرما یا قرمزی همراه باشد.

• سفتی مفصل: فرد مبتلا به آرتروز ممکن است هنگام بیدار شدن از خواب یا پس از مدت زمان طولانی عدم فعالیت، احساس سفتی در مفصل داشته باشد.

• کاهش دامنه حرکتی: به دلیل آسیب به غضروف و تخریب مفصل، فرد ممکن است با مشکل در حرکت دادن مفصل روبه‌رو شود. این کاهش دامنه حرکتی می‌تواند در انجام فعالیت‌های روزمره مشکل‌ساز باشد.

• صدای تق تق در مفصل: در برخی افراد مبتلا به آرتروز، هنگام حرکت مفصل، صدای تق تق یا خش‌خش شنیده می‌شود که به علت ساییده شدن استخوان‌ها به یکدیگر است.

3. درمان آرتروز

درمان آرتروز بستگی به شدت بیماری و محل آسیب‌دیدگی مفصل دارد. در اینجا به برخی روش‌های درمانی آرتروز اشاره می‌کنیم:

• داروهای مسکن: برای کاهش درد و التهاب آرتروز، داروهایی مانند مسکن‌های ضد التهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) و استامینوفن تجویز می‌شود. این داروها می‌توانند به کنترل علائم کمک کنند.

• فیزیوتراپی: فیزیوتراپی می‌تواند به تقویت عضلات اطراف مفصل آسیب‌دیده، بهبود دامنه حرکتی و کاهش درد کمک کند. تمرینات کششی و تقویتی زیر نظر فیزیوتراپ به جلوگیری از سفتی مفاصل و بهبود عملکرد آن‌ها کمک می‌کند.

• کاهش وزن: برای افرادی که دچار آرتروز در مفاصل زانو یا ران هستند، کاهش وزن می‌تواند فشار وارد شده به مفصل را کاهش داده و علائم را بهبود بخشد. رژیم غذایی مناسب و ورزش منظم می‌تواند به کاهش وزن کمک کند.

• استفاده از ارتزها و حمایل‌ها: در برخی موارد، استفاده از بریس یا کفی‌های مخصوص می‌تواند به حمایت از مفصل و کاهش درد کمک کند.

• درمان‌های جراحی: اگر درمان‌های غیرجراحی مؤثر نباشند و درد و محدودیت حرکتی ادامه یابد، ممکن است جراحی برای تعویض مفصل (مانند تعویض مفصل زانو یا ران) یا ترمیم آسیب‌های غضروفی نیاز باشد.

4. پیشگیری از آرتروز

در حالی که برخی از عوامل خطر مانند سن و ژنتیک قابل تغییر نیستند، اما می‌توان با رعایت چند نکته مهم از بروز آرتروز یا کاهش علائم آن پیشگیری کرد:

• ورزش منظم: ورزش‌های کم‌فشار مانند پیاده‌روی، شنا یا دوچرخه‌سواری به حفظ سلامت مفاصل کمک می‌کنند. ورزش منظم باعث تقویت عضلات اطراف مفصل و کاهش فشار بر روی آن‌ها می‌شود.

• حفظ وزن سالم: وزن اضافه فشار زیادی به مفاصل به ویژه زانوها و کمر وارد می‌کند. کاهش وزن می‌تواند کمک زیادی به پیشگیری از آرتروز کند.

• مراقبت از مفاصل: انجام حرکات صحیح هنگام بلند کردن اجسام سنگین و استفاده از وسایل مناسب در محل کار می‌تواند به پیشگیری از آسیب به مفاصل کمک کند.

• تغذیه مناسب: تغذیه متعادل که شامل ویتامین‌ها و مواد معدنی از جمله کلسیم و ویتامین D باشد، به حفظ سلامت استخوان‌ها و مفاصل کمک می‌کند.

5. نتیجه‌گیری

آرتروز یک بیماری شایع است که می‌تواند به شدت بر کیفیت زندگی تأثیر بگذارد، اما با تشخیص زودهنگام و درمان صحیح، می‌توان از پیشرفت آن جلوگیری کرده و کیفیت زندگی فرد را بهبود بخشید. پیگیری درمان‌های دارویی، فیزیوتراپی و تغییرات سبک زندگی می‌تواند به کنترل علائم آرتروز کمک کند. همچنین، حفظ وزن سالم و انجام ورزش‌های مناسب می‌تواند به پیشگیری از بروز آرتروز و کاهش علائم آن کمک کند.

نویسنده: دکتر سارا جمالی