گفت و گو/ تانیا شعفی
سرویس آذربایجان غربی- در پی اخراج ١٠٠ نفر از کارگران معدن طلای “آق دره” تکاب، کردپرس در گفت و گو با مطالبه گران معدن، به واکاوی سیاست های مدیران این شرکت، حقوق های کلان آنها و سهم ناپیدای مردم و کارگران معادن از کوه طلا می پردازد.
به گزارش خبرنگار کردپرس، چشمانش به فضای نیمه تاریک معدن عادت کرده است، دیگر درخشش سنگ طلا هم در چشمان او برق نمی زد. بعد از ۶ ماه کار سخت و طاقت فرسا در یکی از روزهای سرد پاییزی زمانی که از معدن طلا خارج می شد، نامه اخراج را کف دستش گذاشتند. سوز بی عدالتی تا مغز استخوانش تیر کشید، خرج ۶ ماهه دوم سال را حالا از کجا بیاورد.
کارگر معدنی که هر سال با شروع سرما می لرزد که مبادا اسمش در میان لیست صدتایی تعدیل نیروها باشد. اما کار از کار گذشته و کارفرما او را به همراه ٩٩ نفر دیگر اخراج کرده است.
خسته و نا امید به خانه باز می گردد، قبل از ورود، از لباس هایی که بوی فقر می دهد، گرد و خاک را می تکاند، با اینکه در دریایی از طلا کار می کند، اما حتی گرد طلا هم روی لباس های او نمی نشیند.
در ورود به خانه کوچک با دیوارهای سفید گچ کاری شده، چشمانش دیگر برق نمی زند. زیرا سهم او از آن همه طلا، حتی با قوانین اداره کار هم همخوانی ندارد و حالا او دست خالی به خانه برگشته و باید خبر اخراج و تهدید بیکاری ۶ ماه آینده را هم به همسرش بدهد… .
روز گذشته خبر اخراج ١٠٠ نفر از کارگران معدن آق دره تکاب به عنوان دومین معدن طلای کشور رسانه ایی شد. همان معدنی که سال ٩۵، تعدادی از کارگرانش در اعتراض به وضع معیشتی و حقوقی خود اعتراض کردند، اما شلاق و حبس و جریمه نقدی نصیبشان شد.
معدن طلای آقدره تکاب، در مراتع روستاهای آق دره علیا، آق دره سفلی و آق دره وسطی واقع شده و توسط شرکت معدنی پویازرکان آق دره (سهامی خاص) اداره می‌شود و اولین شرکت معدنی فعال در زمینه طلا در ایران است که فعالیت خود را در سال ١٣٨٢ آغاز کرده و سالانه بیش از ٢ میلیون تن سنگ طلا از معدنی در ۲۵ کیلومتری شهرستان تکاب استخراج می کند، اما دفتر مرکزی آن در تهران واقع شده است.
اکتشاف اولیه این معدن طلا در زمان حکومت پهلوی، توسط شرکت مین پرک آلمان انجام گرفت، اما به علت وجود عنصر زیاد جیوه کنار گذاشته شد. هنوز هم مشخص نیست چگونه و توسط چه کسانی به شرکت پویازرکان آقدره واگذار شد؟ از دیگر سو هنوز تکلیف پرونده تخلف ۴۴ میلیارد تومانی تخریب منابع طبیعی این معدن که از سال ۱۳۹۴ در محاکم استان بررسی و منجر به حکم شده، نهایی نشده است.
سهم مردم تکاب هم از آن همه ثروت خفته چیزی غیر از نابودی باغات و اراضی کشاورزی و چشمه های آب طبیعی و راه های مواصلاتی نیست. مردمانش با صدای انفجارهای عظیم می خوابند و بیدار می شوند، اما هیچوقت به این وضع عادت نکردند. بیشتر کارگران شاغل در این معدن هم غیر بومی هستند. بیکاری و فقر دامنگیر منطقه شده و هیچ خبری از عدالت نیست!
مدیرانش از کارگران این معدن ۶ ماه در سال، قد یک سال تمام کار می کشند و ۶ ماهه دوم سال هم اخراجشان می کنند… .
مدیریت معادن طلا به شیوه لیبرالیسم سرمایه داری
قادر ساربانی، عضو گروه مطالبه گران جهادی تکاب در گفت و گو با خبرنگار کردپرس ضمن تایید خبر اخراج ۱۰۰ نفر از کارگران معدن آق دره تکاب، می گوید: متاسفانه معادن در تکاب به ویژه معدن طلای “آق دره” تکاب به صورت لیبرالیسم سرمایه داری اداره می‌شود و کوچکترین عدالت و نظارتی در خصوص فعالیت این شرکت در تکاب وجود ندارد. مدیران این معادن در ابتدا یک روند غیرقانونی را در پیش می گیرند و به مرور زمان این روند غیر قانونی را قانونی می کنند.
او اضافه می کند: هر سال مدیران معدن آق دره، با شروع فصل سرما اعلام می‌کنند که دیگر به کارگران نیازی ندارند و تعداد زیادی از کارگران بخش معدن را به بهانه سردی هوا تعدیل نیرو می کنند. اما قضیه تنها سرما نیست.
مطالبه گر جهادی تکاب ادامه می دهد: همین امروز در محل دپوی خاک معدنی این شرکت بالغ بر ۳ میلیون تن خاک مازاد از معدن به سمت کارخانه روان شده است. دقت کنید که سالانه مجوز برداشت برای معدن ۳۷۵ هزار تن خاک تعیین شده، اما همین امروز بالای ۳ میلیون تن خاک مازاد دپو شده، وجود دارد. با این احتساب اگر امروز معدن و کارخانه تعطیل شود حداقل برای ۵ سال موجودی خاک مازاد برداشت شده دارند. در واقع اینها بیشتر از حد قانونی و مجازی که برایشان تعیین شده است، در شش ماهه اول سال برداشت می کنند و در ۶ ماهه دوم سال به دلیل اینکه دیگر نیازی به وجود کارگران ندارند و آنها را اخراج می کنند.
ساربانی تاکید می کند: ادارە کل صنعت و معدن استان باید در این زمینه ورود کرده و بر میزان برداشت و حمل مواد معدنی رسیدگی کنند تا نحوه فعالیت این معدن روشن شود. اما متاسفانه تا کنون کوچکترین نظارتی انجام نشده است!
مدیرانی با حقوق ١٠٠ میلیونی، برده‌داری مدرن راه انداخته اند
او با اشاره به حقوق حداقلی کارگران که بین ۴ تا ۵ میلیون تومان است می گوید: مدیران این معادن در ماه حداقل ۱۰۰ میلیون تومان حقوق می گیرند حتی مدیرانی هستند که بازنشست شده و مستمری بگیر هستند اما همچنان در این شرکت مشغول اند و حقوق های بالای میلیونی می‌گیرند. در کنار آن اما کارگران معادن علیرغم سختی کار و مشقت فراوان تنها ۶ ماه در سال می‌توانند در این معدن کار کنند و ۶ ماهه دوم سال نیز با شگردهای مدیران این شرکت اخراج می‌شوند و به دلیل کار زیر یک سال، حتی شامل مزایای بیمه بیکاری هم نمی شوند.
ساربانی این شیوه مدیریت را برده‌داری مدرن می داند و تاکید می کند: تمام این ها نشان می دهد که مدیران این معادن با شگردهای خاص خود از دادن حقوق کارگران و بیمه آنها خودداری می کنند و در حالی که این کارگران اغلب شان سابقه کاری ۱۰ تا ١۶ و حتی ۱۷ ساله دارند اما در تمام این سال‌ها به همین منوال کار کرده‌اند و فقر دامنگیر این منطقه شده است. هر چند هنوز تعدادی کارگر نور چشمی و سفارشی در معدن کار می کنند، ولی مابقی کارگران در وضعیت بسیار نامطلوبی قرار دارند و فقر دامنگیر در این منطقه شده و آسیب های اجتماعی همچون خودکشی، مهاجرت و … نیز رو به ازدیاد است.
ناظران معادن بی طرف نیستند
مطالبه گر جهادی تکاب می گوید: متاسفانه نظارتی در خصوص نحوه فعالیت و مدیریت معادن در تکاب وجود ندارد و تیم‌های بازرسی که تا کنون از معادن بازدید کرده اند از خود همین مسئولان استانی و شهرستانی بوده اند. که این گونه از نظارت نمی‌تواند نظارت دقیق و عادلانه‌ای باشد. به همین دلیل چرخه بی‌عدالتی مجدداً تکرار می‌شود.
ما معتقدیم که ناظران باید از تهران با شرکت تشکل های مردم نهاد و فعالین این حوزه به بازرسی از معدن و شرکت های موجود بپردازند. در غیر این صورت هر گروه ناظری که به بازرسی از معادن طلای تکاب بیاید، نمی‌تواند به نتیجه ای درست و قطعی برسد و چپاول و غارتگری و بی نظارتی ها در حوزه معدن و به ویژه معادن طلای تکاب همچنان ادامه خواهد داشت.
آمارها و نمونه های آزمایشگاهی معادن دستکاری می شوند
او با اشاره به برداشت‌های بیش از ظرفیت قانونی، نبود ایمنی و عدم رعایت قوانین کار وحقوق کارگری در منطقه تصریح می کند: کوچکترین اقدامی در راستای بهبود این شرایط تاکنون انجام نگرفته است، ما شکایت خود را به آیت الله رئیسی به عنوان رئیس قوه قضاییه در خصوص وضعیت معادن دادگاه تقدیم کردیم اما متاسفانه بازرسانی که در منطقه حاضر شدند و کار گروهی که در این خصوص برای بازرسی تشکیل شد از مسئولان هم این استان و شهرستان تکاب بودند. این کارگروه، پس از بازرسی کوچکترین آماری مبنی بر وجود مشکل زیست محیطی در معادن اطلاع رسانی نکردند!!
در سایر موارد هم از کارشناسان و بازرسانی استفاده شده که علیرغم دانش کافی، اما متاسفانه از لحاظ تجربی این توانایی را نداشتند که بتوانند به خوبی مشکلات را حدس بزنند چرا که پیش آمده آمارهای آلودگی زیست محیطی معادن یک شبه تغییر کرده و با استفاده از ترفندهایی به خصوص تا کنون توانسته اند آلودگی های زیست محیطی معادن را در نمونه های آزمایشگاهی خنثی کنند.
تقابل رویای کوچک کودکان تکاب با زندگی مدیران اعیان نشین معادن
مطالبه گر جهادی تکاب می گوید: در واقع با دستکاری نمونه ها هیچکدام از آزمایشگاهها آلودگی زیست محیطی را نمی توانند تشخیص دهند بنابراین لازم است بازرسانی ویژه از تهران بیایند و در معیت تشکل‌های مردم نهاد که به منطقه و اوضاع و احوال آن آشنا هستند، بازرسی‌ها انجام بگیرد. ثروت معادن تکاب توسط افراد خاصی خارج شده و خرج زندگی های لوکس و اعیانی در خارج از کشور می شود، ولی کودکان روستاهای تکاب در آرزوی یک جفت کفش، شبانه رویا می بینند و والدینشان در فقر و تنگدستی دست و پا می زنند.
ساربانی تاکید می کند: تمامی مواردی که بیان شده مستند است و تشکل مردم نهاد ما با حضور کارشناسان مجرب حدود ۱۸ سال است که در این حوزه به تحقیق و تفحص می پردازد. آمار و ارقام ما نشان می دهد که حداقل در معدن طلای آقدره ۵ برابر ظرفیت قانونی استخراج صورت می گیرد و هیچگونه نظارتی از نظر زیست محیطی و صنعت و معدن وجود ندارد. همچنین تمامی آمار و ارقام ارائه شده در حوزه معادن طلا آمارسازی و دستکاری شده هستند.
قراردادهای یک ماهه و عرق سرد کارگران
در نبود نظارت های اصولی در خصوص فعالیت معادن طلا و حقوق کارگران، مدیر گروه مطالبه گران جهادی تکاب نیز از وجود قراردادهای یک ماهه کارگران معادن در شرایط سخت کاری و نبود ایمنی کار خبر می دهد.
رحمت الله محبوبی، به خبرنگار کردپرس می گوید: معدن آق دره یا همان پویا زرکان تکاب هر سال با آغاز فصل سرما با به کار بردن ترفندی خاص تعداد زیادی از نیروهای خود را تعدیل کرده و با این کار برای خود امتیاز می خرد. در واقع هر سال آبان ماه کارگران زیادی را در بخش معدن اخراج می‌کنند و بهار سال دیگر با کسب امتیازهای بیشتر برای شرکت دوباره اقدام به استخدام تعدادی از همان کارگران می کنند.
او با اشاره به قراردادهای خارج از قراردادهای اداره کار در این شرکت ادامه می دهد: شرکت پویا زرکان با کارگران معدن به صورت ماهانه و یک ماه به یک ماه قرارداد منعقد می‌کند در واقع کارگرانی که در شش ماه اولیه سال کار می کنند برای هر ماه قراردادی جداگانه داشته اند. این مورد باعث می شود تا این شرکت است بتواند هر زمان که در نظر داشت کارگران را اخراج کند و در پس پرده این بی قانونی ها شرکت معدن طلای آق دره فصل سرما را بهانه تعدیل نیرو قرار می‌دهد در حالی که در طول ۶ ماه اولیه استخراج طلا انجام می‌گیرد و در ۶ ماهه دوم نیز کارخانه حتی یک دقیقه هم از کار نمی‌افتد و همچنان فعال است.
سناریو کسب امتیاز برای استخراج بیشتر طلا
محبوبی بیان می کند: تمامی این اقدامات به دلیل کاهش هزینه های شرکت انجام می‌شود و حجم عظیمی از کارگران بیکار شده فشار مضاعفی را بر بخش‌هایی همچون فرمانداری بخشداری به دلیل اخراج وارد می‌کنند و همین مورد بهانه ایی برای کسب امتیاز استخراج بیشتر طلا توسط شرکت پویا زرکان می‌شود. سپس در فصل بهار با کسب امتیاز بیشتر تعدادی از کارگران اخراج شده را دوباره بر می گرداند.
او با اشاره به حادثه تلخ سال ٩۵ برای کارگران معدن طلای آق دره تکاب می گوید: آن زمان نیز کارگران اخراج شده خواستار مذاکره با مدیرعامل شرکت بودند اما کسی حاضر به گفت و گو با آنها نشد همین مورد سبب برخورد و درگیری ها شد و در نهایت کارگران شلاق خوردند و مدیریت نامسئولانه سبب خدشه دار شدن آبروی نظام هم شد.
در نبود ایمنی کار در معادن، کارگری سکته کرد
مدیر گروه مطالبه گران جهادی تکاب با اشاره به عدم رعایت سیستم ایمنی در بخش کارگری نیز می گوید: هفته گذشته یکی از کارگران به دلیل گیر کردن مواد خوراکی در گلو دچار خفگی شد، اما در نبود مسئول ایمنی بهداشت و نبود آمبولانس در محل مصدوم به وسیله ماشین باری به مراکز درمانی منتقل شد. همین مسئله سبب شد به دلیل تاخیر در رسیدن به مراکز درمانی این کارگر در مسیر سکته کرده و اکنون توانایی صحبت کردن را از دست داده و بخشی از بدن او نیز فلج شده است!
این نشان می دهد که در کنار حجم عظیم ثروت موجود در معادن طلای تکاب ایمنی کار برای محفاظت از کارگران به هیچ شیوه ایی رعایت نمی شود.
سهم مردم تکاب از معادن طلا کجاست؟
محبوبی ادامه می دهد: مسئله دیگری که باید به آن اشاره کنم روستای آق دره وسطی است که دختران این روستا به دلیل نبود سرویس ایاب و ذهاب مدرسه، ترک تحصیل کرده‌اند ثروت عظیمی در شهرستان تکاب وجود دارد ولی مردمان این شهرستان کوچکترین سهمی از این ثروت عظیم ندارد و دانش آموزان مجبوراند به دلیل نبود سرویس ایاب و ذهاب ترک تحصیل کنند. همچنین دانش‌آموزان مدارس این منطقه مجبوراند پول سوخت گرمایشی مدارس را خودشان تامین کنند و این نکته بسیار عجیب و غیر قابل فهم است.
از سوی دیگر کارگری که تنها ۶ ماه در سال کار می‌کند و ۶ ماه دوم بیکار است چگونه باید مشکلات کرایه خانه و هزینه معاش زندگی خود را چگونه باید تامین کند، پس سهم مردم تکاب از این همه ثروت کجاست؟!
