سکته مغزی: علل، پیشگیری و درمان

نویسنده: دکتر مریم سلیمانی

سکته مغزی یکی از شرایط بحرانی و تهدیدکننده زندگی است که هنگامی رخ می‌دهد که جریان خون به قسمتی از مغز به طور ناگهانی قطع می‌شود و باعث آسیب به سلول‌های مغزی می‌گردد.

سکته مغزی به دو نوع عمده تقسیم می‌شود: سکته ایسکمیک (ناشی از انسداد عروق مغزی) و سکته هموراژیک (ناشی از پارگی عروق مغزی و خونریزی در مغز). سکته مغزی می‌تواند منجر به ناتوانی‌های طولانی‌مدت یا حتی مرگ شود، اما اگر به موقع درمان شود، امکان بهبودی وجود دارد. در این مقاله به بررسی علل، روش‌های پیشگیری و درمان سکته مغزی پرداخته می‌شود.

علل سکته مغزی

سکته مغزی می‌تواند به دلایل مختلفی ایجاد شود. در ادامه به مهم‌ترین علل این بیماری اشاره می‌کنیم:

• سکته ایسکمیک: این نوع سکته زمانی رخ می‌دهد که یکی از عروق مغزی به دلیل لخته خون یا تجمع چربی مسدود شود. این انسداد باعث کاهش یا قطع جریان خون به مغز می‌شود. سکته ایسکمیک خود می‌تواند ناشی از عواملی مانند بیماری‌های قلبی، فشار خون بالا، کلسترول بالا و دیابت باشد.

• سکته هموراژیک: در این نوع سکته، یکی از عروق مغزی پاره می‌شود و خون به داخل بافت مغزی نشت می‌کند. این خونریزی می‌تواند به علت فشار خون بالا، آنوریسم‌های مغزی (رگ‌های ضعیف شده مغز)، آسیب‌های مغزی و استفاده از داروهای رقیق‌کننده خون رخ دهد.

• آریتمی قلبی (فیبریلاسیون دهلیزی): در این حالت، ضربان قلب نامنظم می‌شود و خون در قلب جمع شده و لخته ایجاد می‌کند. این لخته‌ها می‌توانند به مغز منتقل شده و باعث سکته مغزی شوند.

علائم سکته مغزی

تشخیص سریع علائم سکته مغزی بسیار مهم است، زیرا هر دقیقه تأخیر در درمان می‌تواند باعث آسیب بیشتر به مغز شود. علائم سکته مغزی عبارتند از:

• ضعف یا بی‌حسی در یک طرف بدن: این ضعف می‌تواند در صورت، بازو یا پا باشد.

• مشکل در تکلم: فرد ممکن است مشکل در صحبت کردن، درک یا تلفظ کلمات پیدا کند.

• اختلال در بینایی: اختلال در بینایی یک یا هر دو چشم می‌تواند از علائم سکته مغزی باشد.

• سرگیجه و عدم تعادل: فرد ممکن است احساس گیجی، عدم تعادل یا ناتوانی در حرکت را تجربه کند.

• سردرد شدید: در برخی موارد، سکته مغزی به همراه سردرد شدید همراه است.

پیشگیری از سکته مغزی

اگرچه برخی عوامل خطر برای سکته مغزی غیرقابل تغییر هستند (مانند سن و تاریخچه خانوادگی)، اما بسیاری از عواملی که به سکته مغزی منجر می‌شوند، قابل کنترل و پیشگیری هستند. در اینجا به برخی روش‌های پیشگیری از سکته مغزی اشاره می‌کنیم:

• کنترل فشار خون: فشار خون بالا یکی از عوامل خطر اصلی سکته مغزی است. کنترل منظم فشار خون و رعایت دستورات پزشک در صورت نیاز به دارو می‌تواند خطر سکته مغزی را کاهش دهد.

• تغذیه سالم: رژیم غذایی غنی از میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل، ماهی و منابع پروتئینی سالم می‌تواند به کاهش خطر سکته مغزی کمک کند. کاهش مصرف چربی‌های اشباع شده و نمک نیز ضروری است.

• ورزش منظم: فعالیت بدنی منظم باعث تقویت سیستم قلبی-عروقی و کاهش خطر ابتلا به سکته مغزی می‌شود. توصیه می‌شود که افراد حداقل 150 دقیقه فعالیت بدنی متوسط در هفته داشته باشند.

• ترک سیگار: سیگار کشیدن باعث تنگ شدن عروق و افزایش خطر سکته مغزی می‌شود. ترک سیگار می‌تواند به کاهش این خطر کمک کند.

• کنترل دیابت و کلسترول: دیابت و کلسترول بالا از عوامل خطر سکته مغزی هستند. نظارت منظم بر سطح قند خون و کلسترول و استفاده از داروهای تجویز شده توسط پزشک می‌تواند به کاهش این خطر کمک کند.

درمان سکته مغزی

درمان سکته مغزی به نوع و شدت آن بستگی دارد. درمان فوری می‌تواند به کاهش آسیب به مغز و بهبود نتایج کمک کند:

• در سکته ایسکمیک: اگر سکته به علت انسداد عروق مغزی ایجاد شده باشد، درمان فوری شامل استفاده از داروهای حل‌کننده لخته (ترومبولیتیک‌ها) است که می‌توانند لخته‌های خون را از بین ببرند. در برخی موارد، ممکن است از روش‌های جراحی یا کاتتریسمی برای برداشتن لخته استفاده شود.

• در سکته هموراژیک: در این نوع سکته، هدف درمانی کاهش خونریزی و فشار داخل مغزی است. درمان شامل جراحی برای ترمیم خونریزی، مصرف داروهای کنترل‌کننده فشار خون و در برخی موارد، استفاده از داروهای ضد انعقاد برای کاهش تشکیل لخته‌ها است.

• توانبخشی: پس از سکته مغزی، توانبخشی یکی از مراحل مهم درمان است. این فرآیند می‌تواند شامل فیزیوتراپی، گفتار درمانی و کار درمانی برای بازگرداندن توانایی‌های حرکتی و شناختی باشد.

نکات مهم برای مراقبت از فرد مبتلا به سکته مغزی

• مراقبت‌های اولیه: در صورت مشاهده علائم سکته مغزی، باید فوراً به پزشک مراجعه کرده یا به اورژانس تماس گرفته شود. زمان در درمان سکته مغزی بسیار مهم است.

• پشتیبانی روحی: بسیاری از بیماران سکته مغزی به کمک‌های روانشناختی نیاز دارند. حمایت عاطفی و روانی از آن‌ها می‌تواند به فرآیند بهبودی کمک کند.

• مراقبت‌های فیزیکی: افرادی که سکته مغزی کرده‌اند، ممکن است به فیزیوتراپی برای بهبود حرکات و توانایی‌های جسمی نیاز داشته باشند. مراقبت از وضعیت فیزیکی آن‌ها برای جلوگیری از مشکلات دیگر ضروری است.

نتیجه‌گیری

سکته مغزی یک وضعیت اورژانسی است که نیاز به توجه سریع پزشکی دارد. با این حال، پیشگیری از سکته مغزی از طریق کنترل فشار خون، رعایت یک سبک زندگی سالم و مدیریت بیماری‌های زمینه‌ای می‌تواند به طور قابل توجهی خطر ابتلا به این بیماری را کاهش دهد. در صورت بروز سکته مغزی، درمان فوری و توانبخشی به موقع می‌تواند کمک کند تا فرد بهبود یابد و از عوارض بلندمدت جلوگیری شود.

نویسنده: دکتر مریم سلیمانی