نویسنده: دکتر نازنین رفیعی
دیابت یکی از بیماری‌های مزمن است که بر توانایی بدن در تولید یا استفاده از انسولین تأثیر می‌گذارد. انسولین هورمونی است که به کنترل سطح قند خون کمک می‌کند. در صورتی که بدن نتواند به درستی از انسولین استفاده کند یا به اندازه کافی آن را تولید نکند، قند خون بالا می‌رود که می‌تواند منجر به مشکلات جدی سلامتی شود.
دیابت می‌تواند در دو نوع عمده، دیابت نوع 1 و دیابت نوع 2، رخ دهد که هر کدام علل و روش‌های درمانی متفاوتی دارند. در این مقاله، به بررسی علل، علائم و درمان دیابت پرداخته خواهد شد.
علل دیابت
دیابت به دو نوع عمده تقسیم می‌شود: دیابت نوع 1 و دیابت نوع 2. علل این دو نوع متفاوت است، اما در هر دو، بدن قادر به تنظیم سطح قند خون به طور مؤثر نیست.
-
دیابت نوع 1: در این نوع، سیستم ایمنی بدن به سلول‌های تولیدکننده انسولین در پانکراس حمله می‌کند و آن‌ها را تخریب می‌کند. این نوع دیابت معمولاً در کودکان یا نوجوانان رخ می‌دهد و فرد برای بقا نیاز به تزریق انسولین دارد.
-
دیابت نوع 2: این نوع دیابت بیشتر در بزرگسالان رخ می‌دهد و معمولاً به علت مقاومت بدن به انسولین ایجاد می‌شود. در این حالت، پانکراس ممکن است انسولین تولید کند، اما بدن به درستی از آن استفاده نمی‌کند. عوامل ژنتیکی، چاقی، عدم فعالیت بدنی و تغذیه ناسالم از علل اصلی دیابت نوع 2 هستند.
-
دیابت بارداری: این نوع دیابت در دوران بارداری ایجاد می‌شود و معمولاً پس از تولد نوزاد بهبود می‌یابد، اما خطر ابتلا به دیابت نوع 2 در آینده برای مادر و کودک افزایش می‌یابد.
علائم دیابت
علائم دیابت می‌تواند از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد، اما برخی از شایع‌ترین علائم عبارتند از:
-
افزایش تشنگی و ادرار: بالا بودن قند خون می‌تواند باعث افزایش تشنگی و نیاز به ادرار مکرر شود.
-
خستگی: دیابت باعث می‌شود که بدن نتواند به درستی از قند به عنوان منبع انرژی استفاده کند، که این می‌تواند به احساس خستگی مداوم منجر شود.
-
کاهش وزن غیرعادی: افراد مبتلا به دیابت ممکن است وزن خود را حتی بدون تغییر در رژیم غذایی یا فعالیت بدنی کاهش دهند.
-
افزایش اشتها: گرسنگی مفرط و تمایل به خوردن زیاد ممکن است به دلیل عدم توانایی بدن در استفاده صحیح از قند خون باشد.
-
بی‌حسی یا سوزش در دست‌ها و پاها: دیابت می‌تواند باعث آسیب به اعصاب (neuropathy) شده و موجب احساس سوزش یا بی‌حسی در اندام‌ها شود.
-
دید تار: تغییرات در سطح قند خون می‌تواند بر روی چشم‌ها تأثیر بگذارد و منجر به تاری دید شود.
عوارض دیابت
اگر دیابت به درستی کنترل نشود، می‌تواند به مشکلات جدی و عوارضی منجر شود که شامل موارد زیر هستند:
-
مشکلات قلبی و عروقی: دیابت می‌تواند خطر بیماری‌های قلبی و سکته مغزی را افزایش دهد، زیرا قند خون بالا باعث آسیب به عروق خونی و افزایش فشار خون می‌شود.
-
مشکلات کلیوی (نفروپاتی): دیابت می‌تواند به کلیه‌ها آسیب رسانده و باعث نارسایی کلیه شود.
-
آسیب به اعصاب (neuropathy): بالا بودن سطح قند خون می‌تواند به اعصاب آسیب بزند و باعث مشکلاتی در حس و حرکت اعضای بدن شود.
-
مشکلات چشمی (رتینوپاتی): دیابت می‌تواند باعث آسیب به رگ‌های خونی چشم شده و منجر به مشکلات بینایی شود.
-
زخم‌های طولانی‌مدت و عفونت‌ها: دیابت می‌تواند توانایی بدن در مبارزه با عفونت‌ها را کاهش دهد و منجر به زخم‌های دیر بهبودی شود.
درمان دیابت
درمان دیابت به نوع و شدت بیماری بستگی دارد. در اینجا به برخی روش‌های درمانی دیابت اشاره می‌کنیم:
-
دیابت نوع 1: افرادی که مبتلا به دیابت نوع 1 هستند باید انسولین را به صورت روزانه از طریق تزریق یا پمپ انسولین دریافت کنند. کنترل دقیق سطح قند خون از اهمیت زیادی برخوردار است.
-
دیابت نوع 2: درمان دیابت نوع 2 شامل تغییرات در سبک زندگی، رژیم غذایی و داروهای خوراکی است. داروهایی مانند متفورمین و دیگر داروهای کاهنده قند خون می‌توانند کمک کنند تا سطح قند خون کنترل شود. در برخی موارد، افراد مبتلا به دیابت نوع 2 نیز ممکن است به انسولین نیاز پیدا کنند.
-
رژیم غذایی و فعالیت بدنی: یک رژیم غذایی سالم که شامل کربوهیدرات‌های پیچیده، فیبر، پروتئین‌های کم چربی و چربی‌های سالم است، می‌تواند به کنترل قند خون کمک کند. همچنین، فعالیت بدنی منظم مانند پیاده‌روی یا شنا می‌تواند به بهبود حساسیت به انسولین و کاهش سطح قند خون کمک کند.
-
کنترل وزن: حفظ وزن سالم برای کنترل دیابت نوع 2 بسیار مهم است. کاهش وزن می‌تواند به کاهش مقاومت به انسولین و کاهش سطح قند خون کمک کند.
پیشگیری از دیابت
دیابت نوع 2 معمولاً قابل پیشگیری است، به ویژه در افرادی که در معرض خطر هستند. برخی اقدامات برای پیشگیری از دیابت عبارتند از:
-
رژیم غذایی سالم: مصرف غذاهای غنی از فیبر، میوه‌ها، سبزیجات و غلات کامل و کاهش مصرف غذاهای شیرین و چرب می‌تواند به جلوگیری از دیابت کمک کند.
-
ورزش منظم: فعالیت بدنی منظم می‌تواند به حفظ وزن سالم، کاهش سطح قند خون و افزایش حساسیت به انسولین کمک کند.
-
کنترل وزن: اگر وزن اضافی دارید، کاهش آن می‌تواند خطر ابتلا به دیابت را کاهش دهد.
-
کنترل فشار خون و کلسترول: نگهداری فشار خون و سطح کلسترول در محدوده سالم می‌تواند به پیشگیری از دیابت کمک کند.
نتیجه‌گیری
دیابت یک بیماری مزمن است که می‌تواند عوارض جدی ایجاد کند، اما با مدیریت مناسب، فرد می‌تواند زندگی سالم و فعالی داشته باشد. کنترل قند خون از طریق دارو، رژیم غذایی سالم، فعالیت بدنی و کنترل وزن برای جلوگیری از پیشرفت بیماری ضروری است. پیشگیری از دیابت نیز از طریق سبک زندگی سالم امکان‌پذیر است. افرادی که در معرض خطر دیابت هستند باید با مراجعه به پزشک و تغییرات سبک زندگی، از بروز این بیماری جلوگیری کنند.
نویسنده: دکتر نازنین رفیعی
