چرا ایزدی ها به شیطان‌پرستی متهم شده اند؟ / اعتقادات ایزدی ها به کدام دین نزدیک است؟
ایزدی‌ها از اقلیت‌های مذهبی کرد هستند که به دلیل اعتقادات غیر متعارفی که دارند به ناحق از سوی جریان تکفیری و تروریستی داعش به شیطان‌پرستی متهم شده اند.
خبرگزاری ایکنا به نقل از خبرگزاری عراقی «الغد پرس» نوشت: عناصر تکفیری و تروریستی داعش از زمان سیطره بر مناطقی از عراق از جمله شهر موصل این کشور، به بهانه این‌که اقلیت کرد ایزدی شیطان‌پرست هستند، جنایات وحشیانه و غیرانسانی را علیه آنان مرتکب شده است که از جمله این جنایات‌ها، قتل و عام صدها شهروند ایزدی عراق و ربودن زنان ایزدی است.
ایزدی‌ها چه اعتقاداتی دارند؟
یزیدیان، ایزدی‌ها یا ایزدیان (به کردی: Êzidî یا ئێزیدی) اقلیت مذهبی کردی هستند که در شمال عراق، سوریه، جنوب شرقی ترکیه و منطقه قفقاز زندگی کرده و به زبان کردی با گویش کرمانجی صحبت می‌کنند. ایزدی یک دین باستانی کردی است که از دوران پیش از اسلام در میان این قوم وجود داشته است و در آئین‌های باستانی چون مانوی و زرتشتی ریشه دارد.
ایزدیان در کردستان عراق، کردستان ترکیه، کردستان سوریه و قسمت کردنشین ارمنستان و اطراف تفلیس زندگی می‌کنند. البته تعدادی نیز به آلمان و برخی کشورهای دیگر مهاجرت کرده‌اند. روایت دیگری که در این زمینه وجود دارد این است که ایزدی منسوب به ایزد در زبان فارسی است که به معنی پروردگار و صاحب می‌آید، به همین دلیل واژه ایزدی به معنای خداپرست می‌آید.
پس از تسلط عناصر تکفیری تروریستی داعش بر مناطقی از عراق مصائب گسترده‌ای دامنگیر اقلیت ایزدی شد تا نام این گروه منزوی در اخبار و تحلیل‌ها به چشم بیاید. این گروه به دلیل اعتقادات غیر متعارفی که دارد به ناحق به شیطان‌پرستی متهم شده است. بیشتر بارگاه‌ها و اماکن مقدس این گروه در منطقه «لالش» شهر موصل یعنی در ۴۳۰ کیلومتری شمال غرب بغداد قرار دارد.
زندگی پراکنده این گروه در مناطق مختلف سبب شده است تا ارائه آمار درست از جمعیت ایزدی دشوار باشد، اما آمار جمعیت این گروه از ۷۰ هزار نفر تا ۵۰۰ هزار نفر برآورد شده است.
در معرفی و شناخت این گروه به برخی از باورهای غلط استناد شده است، مثلا تندروهای سنی این گروه را که در عراق به ایزیدی معروفند منتسب به یزید بن معاویه دومین خلیفه اموی (۹۴۸ تا ۹۸۳ میلادی) می‌دانند اما مطالعات تاریخی اخیر نشان می‌دهد این گروه هیچ ارتباطی با این خلیفه اموی ندارند چنانچه برخی نیز آنان را منتسب به شهر یزد در ایران می دانند و در مطالعات انجام شده مشخص شد که این باور نیز استنادات علمی دقیقی ندارد.
اما رهبران و اعضای اقلیت ایزدی چندان از این کلمه استفاده نمی‌کنند. آنان خود را «دواسین» می‌خوانند. دواسین مشتق از دیوسیس است، دیوسیس واژه‌ای است که از اعتقادات قدیم کلیسای شرق گرفته شده است زیرا بسیاری از اعتقادات این گروه به مسیحیت نزدیک است. آنان قرآن و انجیل را قبول دارند اما میراث فرهنگی آنان چندان میراث مکتوبی نیست بلکه بیشتر میراث‌های تاریخی آنان شفاهی است.
فقدان میراث مکتوب در فرقه ایزدی سبب شد تا اعتقادات واقعی آنان چندان روشن نباشد به همین دلیل در ارزیابی اعتقاداتشان اشتباهات و تحلیل‌های نادرستی مشاهده می‌شود که انتساب به زرتشتیان یا خورشیدپرستان بخشی از این تحلیل‌های نادرست است.
در مطالعات جدیدی که درباره ایزدی‌ها انجام شد، آمده است: «درست است که بارگاه‌های این گروه با تصاویر خورشید مزین شده یا آنکه گورهایش به سمت شرق و خورشید قرار داده شده است، اما اعتقادات ایزدی آمیزه‌ای از اسلام و مسیحیت است».
لباس سنتی این گروه سفید رنگ است و کهنسالان ایزدی در مناطق «سنجار» در شمال غرب عراق هنوز هم از این لباس سنتی استفاده می‌کنند.
الهه اعظم ایزدی‌ها «ئیزدان» نامیده می‌شود. آنان این الهه را بسیار قدرتمند می‌دانند و معتقدند عبادت مستقیم این الهه ممکن نیست، ئیزدان از نگاه ایزدی‌ها خالق هستی است، اما نگاهبان هستی نیست. هفت روح مقدس از ئیزدان مشتق می‌شود که بزرگ‌ترین آن الهه طاووس است. آنان الهه طاووس را بازوی اجرایی خواسته‌های مقدس می‌دانند.
طاووس در اعتقادات سنتی مسیحیان نشان جاودانگی است، زیرا گوشت طاووس فاسد نمی‌شود. از نگاه ایزدی‌ها الهه طاووس جلوه‌ای از ذات اله است و هرگز از این ذات فاصله نمی‌گیرد به همین دلیل برخی از تاریخ‌نویسان اعتقادات ایزدی را در زمره اعتقادات توحیدی قرار می‌دهند. آنان پنج بار در شبانه‌روز برای الهه طاووس نماز می‌خوانند.
یکی از اعتقاداتی که سبب می‌شود ایزدی‌ها شیطان‌پرست خوانده شوند این است که آنان الهه طاووس را شیطان نیز می‌خوانند. آنان معتقدند ارواح آنانی که مرده‌اند می تواند در قالب اجساد دیگر بروز کند. یکی از اعتقادات ایزدی‌ها این است که روح ایزدی نمی‌تواند تغییر یابد و تجدید شود به همین منظور ایزدی معتقد است به هیچ وجه نمی‌تواند پیرو دین و اعتقاد دیگری شود، زیرا این امر نیازمند تجدید و تغییر در روح فرد است به همین دلیل است که ایزدی‌ها با آنکه سال‌های متوالی در محل اسکان خود با مشکلات زیادی مواجه هستند هیچگاه از اعتقاداتشان دست برنداشته‌اند.
مفهوم واژه ایزدی
بنابر روایات واژه ایزدی مشتق از کلمه «ایزد» یا «یزته» است که در پارسی باستان به معنای «دین خدایی» است. همچنین برخی پژوهش‌ها آورده‌اند که از واژه فارسی ایزد مشتق شده است که به معنی الهه یا رب‌النوع است. نام ایزدی، که ایزدی‌ها خود را به آن می‌نامند، به معنی پرستندگان خدا است.
عقاید ایزدی‌ها تلفیقی از مذاهب گوناگون است که در این منطقه رواج داشته‌اند. برای نمونه، آنها مانند زرتشتیان و کلیمیان به قربانی و نذورات و مانند مسیحیان به غسل تعمید اعتقاد دارند. اعتقاد به تناسخ و سیر تکاملی روح از طریق زایش‌های پی‌در پی و دمیده‌شدن در کالبدهای پیاپی، یزیدیان را با مسالک شرقی پیوند می‌دهد. از سوی دیگر، یزیدیان همچون مسلمانان روزانه پنج بار به شیوه خود نماز می‌گزارند، اما قبله‌شان در چهار بار از این نمازهای پنج‌گانه، خورشید است و در نیم‌روز، مقبره شیخ عدی بن مسافر، صوفی عرب قرن ششم هجری که به باور مورخان، بنیانگذار کیش ایزدی است.
دو کتاب مقدس ایزدی‌ها
ایزدی‌ها دارای دو کتاب مقدس‌اند: نخست کتاب «جلوه» که در آن اصول اعتقادی آنها تشریح شده است و در کتاب دیگری به نام «مصحف رش (کتاب سیاه)» مجموعه ادعیه و سرودهای آنها در ستایش بزرگانشان ثبت شده است.
ایزدی‌ها هم مثل بسیاری از پیروان ادیان باستانی اعتقاد دارند که «جهان و هرچه در او هست» از چهار عنصر اصلی یعنی «آب، باد، خاک و آتش» ترکیب یافته است. ایزدی‌ها همچون صوفیان در مراسم خود به ذکر و سماع می‌پردازند و پیروان این کیش، به طبقات پیر و شیخ و مرید تقسیم می‌شوند. البته برخی جوانان ایزدی صرف‌نظر از باورهای اجدادی خود مبنی بر دوری گزیدن از پیروان دیگر ادیان، وارد جنبش‌های چپ‌گرا در میان کردهای عراقی شدند و در صف پیشمرگه‌ها با رژیم صدام جنگیدند. خانواده‌های آنان نیز چون بسیاری دیگر از کردهای عراقی آماج حملات ارتش رژیم سرنگون شده بعث قرار گرفتند.
پس از سرنگونی رژیم بعث و خروج اشغالگران آمریکایی از این کشور، ایزدی‌ها برای نخستین‌بار در قانونگذاری و حکومت سهیم شده‌اند، و نمایندگانی در مجلس محلی منطقه کردستان عراق و همچنین پارلمان ملی این کشور دارند.
با این حال، نخستین ایزدی که قانون‌گذار شد، نه در عراق بود و نه در هیچ کجای دیگر در این منطقه؛ بلکه دختر جوانی بود در آلمان که از سوی حزب سوسیال دموکرات این کشور به پارلمان اروپا راه جُست.
فلک‌ناز اوجا که هشت سال پیش در سن ۲۲ سالگی نماینده پارلمان اروپا شد و اکنون دومین دوره قانونگذاری خود را در جمع قانونگذاران اتحادیه اروپا می‌گذراند، از خانواده‌ای کرد ایزدی از ترکیه در آلمان متولد شده و روابط نزدیکی با گروه‌های کرد ترکیه دارد.
گفته می‌شود در آلمان سی‌هزار ایزدی زندگی می‌کنند که عمدتاً از پناهندگان کرد عراقی و ترکیه‌ای‌اند و بزرگ‌ترین جامعه ایزدی در خارج از قلمروی اجدادی‌شان را تشکیل می‌دهند.
زنان ایزدی در «سنجار» عراق، لباس‌های سنتی سفید می‌پوشند؛ آنها مانند سایر اقوام عراق در زمان رژیم بعث به‌شدت زیرفشار بودند؛ و رژیم صدام آنها را وادار می‌کرد از قلمروی کوهستانی خود به زمین‌های بایر کوچ کنند؛ طی این کوچ‌های اجباری، بسیاری از مراتع و کشتزارهای آنها نابود شد، بسیاری از آنها مجبور به ترک عراق شدند و اینک به عنوان پناهنده در کشورهای غربی زندگی می‌کنند.
چرا داعش ایزدی‌ها را شیطان‌پرست می نامند؟
یکی از اعتقاداتی که سبب می شود ایزدی‌ها شیطان‌پرست خوانده شوند این است که آنان الهه طاووس را شیطان نیز می‌خوانند. موضوع دیگری که درباره اعتقادات و باورهای دینی ایزدیان مطرح‌می‌شود، این است که شیطان دشمن اصلی بشریت نیست، بلکه مقربترین فرشته خداوند و نخستین آفریده اوست و ملک طاووس نام دارد، فرشته‌ای که خداوند تنها با این انگیزه به او فرمان داد به آدم سجده کند که او را بسنجد و هنگامی که او از سجده‌کردن سر باز زد، بر تقربش به درگاه الهی افزوده شد و خداوند اداره جهان را به او سپرد و شاید یکی از دلایلی که ایزدی‌ها را به شیطان‌پرستی متهم می‌کنند، همین موضوع باشد.
همچنین، پایگاه اطلاع‌رسانی «السومریه نیوز» عراق از مبادرت شماری از جوانان کرد ایزدی در شمال غرب عراق به تشکیل گروهی موسوم به «فدائیان ملک طاووس» برای مقابله با جنایات تروریست‌های تکفیری داعش خبر داد و اعلام کرد: این گروه با هدف دفاع از این مناطق در مقابل گروه تروریستی داعش و پاکسازی منطقه از لوث تروریست‌ها تشکیل شده است و نیروهای آن را داوطلبان ایزدی تشکیل می‌دهند.
حملات تروریست‌های داعش به منطقه شمال غرب عراق و شهرهای مخمور، سنجار و تلعفر باعث آوارگی ده‌ها هزار ایزدی که داعش آنها را ملحد می‌خواند، به مناطق مختلف شده است و بیشتر این آوارگان به رشته کوه‌های مشرف بر شهر سنجار پناه برده‌اند.
اما کوه‌های مذکور، علاوه بر صعب‌العبور بودن و فقدان دسترسی به سایر مناطق، فاقد هرگونه آبادی است و در آن آب شرب یافت نمی‌شود. نبود آب و غذا و گرمای شدید هوا، باعث مرگ شماری از آوارگان بر اثر تشنگی و گرسنگی شده است. علاوه بر این تروریست‌های داعش، این کوه‌ها را که به پناهگاه آوارگان ایزدی تبدیل شده است، از دور گلوله باران می‌کنند و شماری از ایزدی‌ها در این حملات کشته شده اند.
با این وجود، شماری از آوارگان، پس از پیمودن مسیری طولانی و صعب العبور و تحمل چندین روز تشنگی و گرسنگی به شهرهای منطقه کردستان عراق، پناه برده و بیشتر آنها در استان دهوک اسکان داده شده‌اند.
