محمد هادیفر
زن در قاموس و فرهنگ کُردی از آن چنان اهمیتی برخوردار است که بعضا حلقه وصل دو قبیله و عشیره و یا خون بس اختلافات عمیق بین جوامع سنتی واقع می‌گردد، واژه زن نزد کُردها تنها دلالت کننده بر جنس مونث نیست بلکه گرانیگاه و نقطه ثقل خانواده و گرمی بخش و سرزندگی واحد خانوار می باشد.
«زن» در بسیاری خانوارهای اصیل کُردی، ستون و خیمه گاه نه تنها یک خانواده بلکه طوایف و خاندان های وابسته می باشد زن نزد کُردها یک کالای بزک شده در ویترین دیگران نیست بلکه مجموعه ای از فضایل و اخلاقیات است که موجب قوام و دوام یک فرهنگ تمدنی است. کلید اقتصاد و مدیریت دخل و خرج خانواده ی کردستانی که هنوز دچار گرداب زندگی صنعتی نشده اند در اختیار زن خانوار می باشد بعضا ارتباط خویشاوندی بین دو عشیره از دو سرزمین جدا ازهم با یک ازدواج، پیوسته و مستحکم می‌گردد.
چه بسا در لشکرکشی های منطقه ای در طول تاریخ، حرمت یک زن وابسته به لشکر مغلوب، مانع قلع و قمع جامعه توسط لشکر غالب گشته است. نسبت خواهر زادگی در بین جوامع کردی واژه مرسومی است که موجب فخر و مباهات فردی به طایفه ای دیگر می‌گردد. برخلاف آنچه که گفته می‌شود، فرهنگ فمنیستی در بین زنان کردستان جریانی قوی نمی باشد، شواهد نشان می‌دهد که زن در جامعه کُردی تعریفی متفاوت از دیگر جوامع دارد و جایگاه او فراتر از یک بستر تصنعی بوده بلکه روح آرامبخش و کانون گرم پرورش و تولید امید و محبت می باشد.
زنان نامدار کُرد در جامعه کردستانی در طول تاریخ همواره درکنار مردان مقتدر رشد و نمو کرده اند نمونه آن می توان به عادله خانم جاف از نجیب زادگان سنندجی اشاره کرد که در اوایل قرن بیستم حاکم بلامنازع منطقه شهرزور عراق بود. عادله خانم جاف که به عنوان اولین زن متجدد کُرد شناخته می‌شود، توانست مظاهری از تمدن و آبادانی مدرن روز را در منطقه شهرزور پیاده نماید و یا ماه شرف خانم معروف به مستوره اردلان تولدی نو در جامعه زنان کرد بود که توانست بعنوان سمبل زن کردستانی افتخار اولین زن تاریخ نگاری جهان را نصیب خود کرد و بانویی بی بدیل در فرهنگ و تاریخ کردی معرفی گردید.
صدها نمونه از پیش تاختگی زنان کُرد در تاریخ این سرزمین وجود دارد که نشان از جایگاه زن در جامعه کُردی و مکمل نقش مردان می باشد و در کنار مردان جامعه پویایی را تشکیل می دادند.
موسی انتر نویسنده نامدار کُرد در مقاله ای اظهار داشته که زنان کُرد در گذشته به لحاظ اجتماعی با مردان برابر بودند بطوری که حتی در دوره اسلامی زنان کُرد مانند سایر مسلمانان مجبور به پوشیدن نقاب نبودند و هرگز در مناسبات اجتماعی از مردان جدا نبودند.
داستان‌های فولکلوریک کُردی مملو از مویه های مادرانه ایست که وابستگی و پیوستگی اجتماعی را گسست ناپذیر می‌کند. «دایه» زیباترین تعبیر زن در فرهنگ کردی واژه مقدسی ست که هیچ دایره المعارف قادر به تفسیر آن نمی‌باشد با این دلایل زن در جامعه کُردی تا حد تقدس بیش می رود و موجب سرزندگی و مقوم جوامع بوده که مغایر خشونت و درشت خویی می باشد.
در جریانات اخیر که زن را پیشانی تحولات قرار دادند و بر خلاف حجم گسترده زن محوری جریانات، این رویکرد با توفیق چندانی مواجه نگردید و نجیب زادگی کُرد بر مدار «دایه های» سرزمین مادری چرخید و اقبال چندانی از سربرهنگی بروز ندادند.
با مشاهده میدانی و مقایسه بادیگر شهرها مشخص می‌گردد که زنان نجیب کُرد از برهنه کردن سرهایشان به نسبت دیگر شهرهای کشور کمتر بوده است هر چند در مراسمات مناسبات خانوادگی با رعایت همه جوانب آداب و رسوم سنتی با محارم و اقربای خود بهترین لحظات شادی را با رعایت حدود و ثغور تعریف شده سپری می‌کنند و محافل شادی آنان یکی از شور انگیز ترین لحظات زندگی اجتماعی کردها می باشد. حال اگر شهروند خانم کردی در سفر به دیگر شهرها با ظاهری متفاوت تر از منطقه کردستان دیده شود مهم نیست مهم این است که در کوچه خیابان شهرهای کردستان به پاس و حرمت و شرافت کُردی، نجیبانه با موضوع حجاب برخورد کرده و پرده نشینی شریفانه را بر شاهد و ابزاری بودن بازاری ترجیح داده اند.
