دکتر امیر عبدالهی – فارغ التحصیل دکتری تاریخ و تمدن
هر ملتی سعی در روشنگری قدمت و تاریخ خود چه با استناد تاریخی و باستان شناسی و چه با تاریخ سازی و تحریف تاریخ دارد؛ امری که کردها بخت خویش را با هیچکدام از این روش ها چه علمی چه تحریف تاریخ امتحان نکرده اند و تاریخ کرد آشفته و نامنسجم خصوصا در دوره های باستان نیاز جدی به بازخوانی دارد.
به گواه خیلی از تاریخ پژوهشان بزرگ چون دیاکونوف و دیگران قدمت حکمرانی کردها از دوره ماد و با پادشاهی دیاکو شروع میشود. مبنای قدمت تاریخی و سیاسی یک ملت و قوم؛ حکمرانی، زبان اداری، دین، فرهنگ متمایز، مرکز حکومت و بسیاری از مولفه های دیگر هستند.
نظر به قدمت تاریخی ماناها نسبت به مادها و با پیدا شدن کتیبه قلایچی و آجرهای قلایچی و احتمال زیاد مرکزیت مانا (چه مرکزیت دینی یا مرکزیت سیاسی) در تپه قلایچی بوکان که در حوزه و زیستگاه مناطق کردنشین واقع شده است و دارای دین، زبان، اخلاق، آداب و فرهنگ خاص و متمایز از تمدن های دیگر بودند، نه تنها قدمت حکمرانی و حاکمیت را در بوکان قرنها به گذشته های دورتر می رساند، بلکه می توان نظریه قدمت تاریخ حکمرانی کردها را با استناد به منابع باستان شناسی از جمله کتیبه و آجرهای قلایچی قرنهای دیگر از تاریخ مادها به عقب تر برگرداند.
هر چند تقویم کردی یک تقویم رسمی در جهان و ایران نیست، ولی حداقل در میان خود کردها و بسیاری از محققان تاریخی رسمیت و مشروعیت دارد.
حال اگر زیستگاه و قلمرو حکمرانی ماناها از حالت نظریه و حدس و گمان خارج گردد و قلمرو سکونتی و پایتخت آنها با دلایل علمی در قلایچی بوکان مسجل و مورد تایید قرار گیرد و اشتراکات حداقلی هم با فرهنگ و هویت کردی از لابه لای تحقیقات علمی از منظر زبان، اداب و رسوم، خط، عادت ها و برخی جنبه های اجتماعی پدیدار شود، می توان آن را به تاریخ کرد پیوند داد و برگی از تاریخ گمشده باستانی کرد را در قلایچی پیدا کرد.
بسیاری از ملل دنیا تاریخ و هویت خویش را با استناد به کمترین داده تاریخی و فاکت باستان شناسی، بلکه با استفاده از تبلیغات و دستگاه زور و قدرت سیاسی بازسازی کرده اند.
اکنون که در دهه های اخیر کاوش های باستان شناسی درباره ماناها در قلایچی بوکان رویه علمی به خود گرفته است، باید دید تا چه حد می توان امیدوار بود که این کاوش به کمک داده های تاریخی در بازسازی تاریخ، حکومت و تقویم کردها موثر خواهد بود.
