استان آذربایجان غربی به دلیل وجود مناطق و زمین‌های کشاورزی مرغوب از یک طرف و نزولات جوی زیاد از طرف دیگر دارای تنوع بی‌نظیری از محصولات کشاورزی است که این استان را از سایر نقاط کشور متمایز کرده لذا گردشگری کشاورزی، به عنوان ظرفیتی نو در گردشگری این استان نیازمند بازنگری است.
به گزارش کردپرس، از میراث آریا؛ امروزه تنوع‌بخشی حوزه گردشگری با هدف افزایش تعداد روزهای اقامت و پاسخ به نیاز و ذائقه مختلف گردشگران یکی از موضوعات مهم این صنعت است و از آنجایی که توسعه گردشگری در نهایت موجب توسعه و رفاه اقتصادی جامعه بومی و محلی می‌شود در این راستا معاونت گردشگری وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی نسبت به تدوین و برنامه‌ریزی برای اجرای طرح میزهای گردشگری در سطح ملی با تعیین اولویت‌های استانی اقدام کرده است.
بدین ترتیب آذربایجان غربی به‌دلیل وجود ظرفیت‌های بی‌نظیر در حوزه روستایی، وجود دو اثر ثبت جهانی، هم‌مرز بودن با سه کشور، وجود تنوع در محصولات کشاورزی به دلیل وفور نزولات جوی، وجود چشمه‌های آب گرم و آب معدنی و … ظرفیت بالایی در تنوع‌بخشی حوزه گردشگری داشته و می‌تواند در حوزه‌های گردشگری روستایی و عشایری، گردشگری سلامت، گردشگری کشاورزی، تبلیغات و اطلاع‌رسانی حرف زیادی برای گفتن داشته باشد و در اولویت تشکیل میز استانی حوزه‌های مختلف گردشگری باشد.
گردشگری کشاورزی(Agritourism)
گردشگری کشاورزی به هرگونه فعالیت وابسته به کشاورزی اطلاق می‌شود که گردشگران را به مزرعه یا روستا بکشاند، به عبارت دیگر گردشگری کشاورزی عبارت از همه فعالیت‌های تفریحی و گردشگری در مناطق روستایی هستند که بر پایه کشاورزی، دامداری، ماهیگیری، هنرها و صنایع‌دستی، آداب و رسوم محلی، بافت سنتی، معماری بومی، شکار و … انجام می‌شود.
گردشگری کشاورزی در بعضی نقاط دنیا، مواردی مانند اقامت گردشگران در روستا، خرید تولیدات روستایی، شرکت در برداشت محصول یا چیدن میوه و حتی تجربه غذا دادن به دام را نیز شامل می‌شود. همچنین کسب و کار انجام شده توسط یک کشاورز ( صاحب مزرعه) اعم از بازدید، مشاهده، تجربه، لذت بردن یا آموزش و فرهنگ‌سازی مردم تعریف می‌شود که درآمد مکمل برای وی تولید کند، این گونه گردشگری نوعی تعطیلات در یک مزرعه بوده که ترکیبی از مهمان‌نوازی است و در عین حال به بازدیدکنندگان فرصتی برای تجربه فعالیت‌های کشاورزی ارائه می‌دهد.
کشاورزی آذربایجان غربی
استان آذربایجان غربی به دلیل وجود مناطق و زمین‌های کشاورزی مرغوب از یک طرف و نزولات جوی زیاد از طرف دیگر دارای تنوع بی‌نظیری از محصولات کشاورزی است که این استان را از سایر نقاط کشور متمایز کرده، این محصولات شامل باغات سیب، انگور، آلبالو، انگور سیاه سردشت، باغات گیلاس اشنویه، مزارع آفتابگردان خوی، بادرنجبویه، بیدمشک، تولید عسل، چغندر قند، محصولات جالیزی، محصولات باغی، وجود گیاهان دارویی خاص و … است.
آذربایجان غربی به‌عنوان بهشت محصولات باغی و حتی زراعی در کشور مطرح بوده و برای عموم مردم به‌لحاظ تنوع و کیفیت شناخته شده است در این راستا انواع محصولات این استان به استان‌ها و کشورهای دیگر صادر می‌شود همچنین وجود سدها و مزارع پرورش ماهی، دامداری و دام‌پروری در کنار سایر محصولات گردشگری بر غنای آن افزوده است.
در کنار فعالیت‌های کشاورزی، گردشگری کشاورزی یکی از شاخه‌های صنعت گردشگری است که علاوه بر درآمدزایی در حوزه گردشگری، می‌تواند به عنوان درآمد ثانویه‌ای برای کشاورزان به شمار آید.
تنوع گردشگری کشاورزی آذربایجان غربی شامل بازدید از محصولات کشاورزی، مشارکت گردشگر در فعالیت‌های کشاورزی، تجربه چیدن میوه و محصول کشاورزی( U PICK)، مزارع خودبرداشت، اقامت در مزارع، گذران اوقات فراغت آخر هفته، مزارع آموزشی، مزارع سلامت، مشارکت گردشگر در فعالیت‌های دامداری و دام‌پروری از قبیل تجربه دوشیدن شیر، تولید محصولات لبنی و غیره فعالیت‌هایی هستند که در مناطق روستایی و عشایری این استان برای گردشگران دست‌یافتنی است فعالیتی که لذت سفر را برای گردشگران خصوصا دوست‌داران طبیعت و محیط روستایی دوچندان کرده و از طرف دیگر ارتباط جوامع بومی با گردشگران علاوه بر ارزش افزده محصولات کشاورزی باعث احساس تعلق خاطر بیشتر و ماندگاری روستاییان در زادگاه خود می‌شود.
آذربایجان غربی، دارنده رتبه اول تولید عسل در کشور
آذربایجان غربی به دلیل وجود مناطق کوهستانی و کوهپایه‌ای در تولید عسل دارای رتبه اول کشوری بوده و با تولید سالانه بیش از ۲۲ هزار تن عسل رتبه اول کشوری را در این زمینه به خود اختصاص داده است و ۲۷ درصد عسل کشور در این استان تولید می‌شود.
همچنین تولید ۴۰ هزار تن تخمه از مزارع استان، آذربایجان غربی را به عنوان قطب تولید تخمه معرفی کرده و وجود بزرگترین میدان تخمه و خشکبار خاورمیانه در خوی نشان از اهمیت این شهرستان در تولید و صادرات تخمه‌های آفتابگردان و کدو در استان را دارد و بیش از ۸۵ درصد سطح زیر کشت و تولید این محصولات به ترتیب در شهرستان‌های خوی، چایپاره، نقده، سلماس، ارومیه و شوط است.
کشت انوع مختلف انگور
انگور دومین محصول باغی استان بوده و رتبه چهارم کشوری در تولید انگور متعلق به این استان است و برابر تحقیقات به عمل آمده بیش از ۳۰ رقم انگور در استان تولید می‌شود که از جمله آن‌ها می‌توان به سفید کشمشی( آغ اوزوم)، قرمز کشمشی، تبرزه سفید و قرمز، ریش بابا، حسینی، خلیلی، لعل بیدانه و قزل اوزوم اشاره کرد.
انگور و باغات مربوط به آن در کنار آیین‌ها و رسوم مربوط به انگور جزو ظرفیت‌های گردشگری و جاذبه‌های فرهنگی ارومیه است که در این راستا سالانه جشنواره‌ای تحت عنوان جشنواره انگور در اواخر شهریور ماه برگزار می‌شود و گردشگران بی‌شماری برای بازدید از این جشنواره راهی استان می‌شوند.
آذربایجان غربی با وجود بیش از سه هزار روستا و اسکان بیش از ۳۵ درصد جمعیت استان در این روستاها با تنوع فرهنگی و آداب و رسوم و محصولات کشاورزی، ظرفیت بالقوه‌ای در این حوزه دارد که لزوم توجه بیشتر مسئولان و برنامه‌ریزی برای استفاده از این ظرفیت را بیش از پیش می‌طلبد.
رسته‌های فعالیتی مرتبط با گردشگری کشاورزی
زراعت شامل مزارع محصولات زراعی (اعم از گندم، برنج، صیفی جات و …)، مزارع گل و گیاهان دارویی، دامداری و دام‌پروری شامل مراکز پرورش و پرواربندی گاو، گوسفند، شترمرغ، آهو و …، پرورش ماکیان شامل تولید و پرورش جوجه و پرندگان خاص، مراکز وابسته کشاورزی شامل گلخانه‌ها، کارگاه‌ها، سردخانه‌ها و محل نگهداری محصولات کشاورزی، باغ‌داری، پرورش کرم ابریشم، پرورش زنبور عسل، مزارع پرورش ماهی و آبزیان، صنایع تبدیلی مرتبط با کشاورزی از قبیل کارخانه تولید قند و شکر، تولید دانه ماکیان، تولید افشره و آب میوه، صنایع بسته‌بندی محصولات کشاورزی و …، تولید گیاهان دارویی و بسته‌بندی آن‌ها و صنایع تولید خشکبار از جمله رسته‌های مرتبط با گردشگری کشاورزی هستند.
بخش‌بندی کسب‌وکارهای مرتبط با گردشگری کشاورزی
بخش اقامتی و پذیرایی (با در نظر گرفتن ضوابط فنی، تعیین گونه‌های اقامتی خاص و تعیین عرصه و حریم لازم) ، بخش تفریحی و بازی کودکان، بخش فروشگاهی و صنایع‌دستی، بخش آموزشی و تجربه کشاورزی، بخش فعالیت‌های باغ‌داری و بخش فعالیت‌های دامداری مراکز گردشگری کشاورزی را می‌توان از جمله بخش‌بندی کسب‌وکارهای مرتبط با گردشگری کشاورزی برشمرد.
برخی از مزایای گردشگری کشارزی
گسترش بهره‌برداری از مزرعه، نوآوری در نقدینه‌سازی و کسب درآمد مازاد، افزایش مصرف‌کنندگان جدید محصولات کشاورزی، افزایش آگاهی پیرامون محصولات کشاورزی محلی، درک و توجه بیشتر به اهمیت نگهداری زمین‌های مورد استفاده، کسب درآمد برای اعضای خانوار کشاورز و دیگر کسانی که در مزرعه کار نمی‌کنند، تشویق کشاورزان به ادامه کشاورزی، کمک به احیا و توسعه سنت‌ها، هنرها و صنایع محلی، افزایش و احیای نمادهای محلی برای جلب توجه بازدیدکنندگان، افزایش استفاده از محصولات و خدمات محلی، پیشرفت و بهبود فرهنگ، ارتباط و درک درون منطقه‌ای، نیاز‌مندی به مدیریت محیطی سالم برای چشم‌انداز روستایی، افزایش آگاهی و اطلاعات پیرامون کشاورزی و تدارک فرصت برای مدیریت بحران‌های اقتصادی در زمینه کشاورزی از جمله مزایایی گردشگری کشاورزی هستند.
گزارش/ ودود فخاری، کارشناس ارشد اکوتوریسم
